Przysłuchiwałem się dyskusji pod intrygującym, choć nieco enigmatycznym tytułem „Miejskie polityki uwagi”. Z grubsza rzecz biorąc chodziło o to, że w miastach (ale też na wsiach, bo przez Internet) w sposób rabunkowy eksploatowany jest zasób, który stanowi niby naszą własność, ale jest nam systematycznie kradziony. Tym zasobem jest uwaga.

Uwaga została porównana do surowca wydobywanego z ziemi, do naturalnego bogactwa podlegającego przemysłowej eksploatacji przez cyfrowy przemysł wydobywczy – takiego górnictwa zakładającego kopalnie w naszych głowach. Ten cyfrowy przemysł wydobywczy to wspomagane przez specjalistów z dziedziny psychologii internetowe korporacje, które walczą o nasz czas. Cel jest prosty: przywiązać nas do ekranów, by sprzedać jak najwięcej reklam. W przerwach, przed, po, w trakcie, w tle jakiejś tam treści, która ma mniejsze znaczenie. Jest tylko wabikiem. Dopaminowym cukiereczkiem.

Oczywiście ma to opłakane skutki: dzieci uzależniają się od telefonów w coraz młodszym wieku, ludzie mają problemy z koncentracją, łatwo ulegają manipulacji, ważne sprawy giną w natłoku bezwartościowych treści, demokracja zamiera. Coraz dłużej gapimy się w ekraniki, a jednocześnie coraz krócej zajmuje nas jakaś treść. Przeskakujemy, szukając wciąż nowych bodźców. A gdy ktoś już odłoży telefon czy wyłączy komputer, dostaje po oczach ekranami rozstawionymi w mieście – na przystankach, w tramwajach, w sklepach coś nam się ciągle wyświetla. Zakazać? Ograniczyć? Uregulować? Dyrektywą unijną uderzyć czy społecznymi akcjami edukować przeciw?

Paneliści coś tam mówili, ale nie mogłem skupić uwagi. Z trzech co najmniej powodów. Po pierwsze, za ścianą trwała inna sesja i głos niewyraźny innego panelisty do mnie dochodził. Na wszystkich kongresach  czy festiwalach program musi być bogaty, musi dziać się dużo. Nawet na konferencji o przebodźcowaniu. Po drugie, ciągle ktoś wchodził i wychodził. Po części wynikało to z omówionego powyżej bogactwa oferty – ludzie krążyli po tych wszystkich salach i bufetach  jak po Internecie. A mówiąc bardziej dosadnie: snuli się jak smród po gaciach. Pan fotograf trzy razy wpadał, by zrobić zdjęcie przemawiającym. Zapewne organizatorzy wrzucali to od razu do swoich mediów społecznościowych. „Na naszym profilu świeżutka relacja z dyskusji o szkodliwości Internetu”. Po trzecie wreszcie, słuchacze siedzący na sali mieli włączone telefony i coś tam do kogoś pisali albo przeglądali notatki, zdjęcia robili, dane sprawdzali, w szachy online grali z uczestnikami innych konferencji na drugim końcu świata.

Chciałem zabrać głos i o tym wszystkim opowiedzieć. Zwrócić chciałem uwagę, że nie tylko złe korporacje kradną psychologicznymi dark patterns naszą uwagę, że my ją sobie kradniemy nawzajem. Kradniemy mimochodem, nic z tego nie mając. Gdy ktoś korzysta z telefonu (nawet z wyłączonym głosem), to mnie rozprasza (skupiając moją uwagę) – światło ekranu pojawiające się w polu widzenia przyciąga wzrok. Otwierane drzwi chyba na mocy jakiegoś atawizmu każą mi się odwrócić. Podobnie głosy zza ściany wzywają za ścianę, przez co nie jesteśmy już tu i teraz.

Tam i wtedy chciałem przemówić i nawet mikrofon do ręki wziąłem, ale zabrakło czasu. Prowadząca bowiem za każdym razem mówiła goście i gościnie, dyskutanci i dyskutantki, eksperci i ekspertki. To wydłużało każdą jej wypowiedź, a i pytani specjaliści w ramach narzuconej konwencji musieli gadać w ten sam sposób. Pozostaje mi zatem jedynie napisanie tego  felieton i nadzieja, że nie odciągnie on państwa uwagi od spraw istotnych.